„Drie zetels zouden we echt als een nederlaag ervaren. Vier is jammer, maar realistisch”, zei partijleider Wouter Bos van de PvdA. Europees lijssttrekker Thijs Berman: „Ik had er meer gewild. Je wilt niet de grootste verliezer zijn.”

Het was duidelijk even doorbijten bij de sociaaldemocraten op de uitslagenavond voor de Europese verkiezingen. Bij de eerste signalen van verlies op de avond heerste diepe stilte in de lobby van het Lucent danstheater in Den Haag. Dat was niet alleen omdat het geluid van de NOS uitzending het niet deed. Hierdoor vielen wel de „aagghhs” toen de winst van de PVV voor het eerst gemeld werd extra op.

De nummer vijf René Cuperus die net niet naar Brussel mag: „Ik wil het nog niet geloven.” Hij probeerde tevergeefs op het partijcongres om op nummer drie van de lijst te komen.

Bedrukte gelaten, handen voor de monden. Vervolgens naarstig overleg over de reactie van partijvoorzitter Lilianne Ploumen. Zij, Bos, voorzitster Mariëtte Hamer van de Tweede Kamerfractie en andere PvdA-prominenten feliciteerden nadrukkelijk de PVV met de winst. Net als D66. De sociaaldemocraten hadden wel rekening gehouden met verlies. Bij de vorige Europese verkiezingen was de winst zo extreem, dat kon alleen maar minder worden, zei Bos. „We zijn de grootste linkse partij gebleven”, aldus Berman.

De PvdA heeft in de campagne een genuanceerd verhaal gehouden over Europa. De winnaars PVV en D66 kozen in de campagne juist nadrukkelijk voor een anti- of pro-Europa verhaal. En het CDA heeft nu eenmaal trouwere stembusgangers dan de PvdA, zei milieuminister Jacqueline Cramer.

„Ik vind het heel erg, dat de PVV zo gewonnen heeft”, zei een splinternieuw PvdA-lid uit Voorschoten. Haar vriendin, al wat langer lid: „Het ergste is dat de jongeren op de PVV stemmen. Zij hebben een heel verkeerd beeld van de maatschappij. Ik heb zelf ook drie kinderen die mogen stemmen.” Op welke partij? „De PVV. Wij zetten ons vroeger ook altijd af tegen onze ouders.”

Hamer ziet de winst van de PVV ook als een signaal dat mensen onzeker zijn en zorgen hebben. Zorgen die de PvdA volgens haar niet weg heeft kunnen nemen over globalisering, banen en de toekomst van Nederland. „Dat is altijd een aansporing om het beter te doen.”